BİR "TIK" LA DÜNYAN DEĞİŞSİN
1. Kurum Temelli Yaklaşım
North'a (North, 1990, p. 3) göre kurumlar, bir toplumdaki oyunun kuralları veya daha resmi olarak, insan etkileşimini şekillendiren, insan tarafından tasarlanmış kısıtlamalar olarak tanımlanmaktadır. Kurum denince akla Türk Hava Kurumu gibi kurumlar gelmesin. Kurum kavramını daha iyi anlayabilmek adına daha basit örneklerle açıklayalım. Örneğin evlilik birlikte yaşamayı toplum içerisinde meşru zemine oturtan bir kurumdur. Çevrecilik de işletmelerin kararlarını etkileyen bir kurum halini almıştır.
Benzer şekilde, Scott (Scott, 1995, p. 33) kurumları “sosyal davranışa istikrar ve anlam kazandıran bilişsel, normatif ve düzenleyici yapılar ve faaliyetler" olarak tanımlamaktadır.
Sonuç olarak kurumlar, kuruluşlar için belirsizliği azaltmaya yardımcı olmaktadırlar. Kurumsal çerçevelerin firma davranışı üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, firmaların yaptığı herhangi bir stratejik seçim, doğası gereği belirli bir kurumsal çerçevenin resmi ve gayri resmi kısıtlamalarından etkilenmektedir (North, 1990; Oliver, 1997).
Kurum temelli görüşün kuramsal hareket noktası, ülkeler arası kurumsal farklılıkların firmalar arasında ne gibi farklılıklara yol açtığını sorgulayan bakış açısıdır.
Peng, "farklı ülkelerdeki firmaların stratejileri neden farklılaşmaktadır?" sorusundan hareketle çeşitli firma stratejilerini (tedarikçi, girişimci, çeşitlendirme, büyüme) incelediği çalışması neticesinde kaynak temelli görüşle bütünleşik olarak kurum temelli görüşü öne sürmüştür.
Görüşün kavramsal olarak ortaya çıkışı Peng’in 2000’li yıllardaki çalışmalarına dayanmaktadır (Peng, 2002; Peng, 2000).
Peng ve arkadaşları, eleştirel bir yaklaşım sunarak, gelişmiş ülkelerde geliştirilen kuramların (kaynak ve endüstri temelli görüşler), gelişmekte olan ülkelerdeki bazı sorunları açıklamakta yetersiz kalmasını yeni görüş için gerekçe olarak göstermektedir.
Yazarlara göre gelişmekte olan ülkeler, gelişmiş ülkelerdeki gibi güçlü kurumsal yapılara sahip değildir. Bu durum bazı sorunların anlaşılması için sadece teknik çevreye odaklanmanın yetersiz olacağını, arka plandaki kurumsal çevreye de bakılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır (Peng vd., 2008: 922)
Kurum temelli görüş, örgütler ve kurumlar arasındaki etkileşime odaklanarak, stratejik tercihin ve firma performansının bu etkileşimin bir sonucu olduğunu öne sürmektedir.
Özellikle bu fikir, bir yerde görüşün stratejik yönetim alanındaki konumunu belirginleştirmektedir.
Bu konuda Peng'in ilk çalışmalarındaki yaklaşımı oldukça açıklayıcıdır."...
«...gelişmiş ekonomilerdeki kurumsal çerçeve, firmaları belirli bir stratejiyi seçmeye itmekte ve diğerlerini seçmeyi kısıtlamaktadır (Peng ve Heath, 1996).»
Bugün örgütler ve kurumlar arasındaki ilişkinin öneminin fazlasıyla farkındayız. İşletme stratejisine ilişkin (geliştirilen) kurum temelli görüş, kurumsal çevreyi bağımsız bir değişken olarak ele alarak örgüt- (kurumsal) çevre arasındaki dinamik etkileşime odaklanmakta ve stratejik tercihleri bu etkileşimin bir sonucu olarak görmektedir. Stratejik tercihin, geleneksel strateji araştırmalarının öne sürdüğü gibi yalnızca endüstri koşullarının ve firmaya özgü kaynakların bir sonucu olmadığı, karar vericilerin karşı karşıya olduğu kurumsal çevrenin formel ve informel kısıtlarının "bir yansıması olduğu belirgindir...” (Peng, 2002: 253).»
Kurumsal çevrenin firmaların stratejik tercih ve performansları üzerindeki söz konusu etkisi; düzenleyici, normatif ve bilişsel faktörlerin kolaylaştırıcı- izin verici ya da engelleyici – kısıtlayıcı rolleri yoluyla gerçekleşmektedir (Ngo vd., 2016: 2912).
Nitekim kurumlar; çıkar, toplumsal mecburiyet ve kanıksanmış tutumlar dolayısıyla örgütleri, yasa ve düzenlemeler gibi formel ve kültür, norm ve gelenek gibi informel sınırlandırmalar çerçevesinde hareket etmeye zorlamaktadır (Maksimov vd., 2017: 855).
Kaynakça:
Ngo, V. D., Janssen, F., Leonidou, L. C. & Christodoulides, P., 2016. Domestic institutional attributes as drivers of export performance in an emerging and transition economy. Journal of Business Research, 69(8), pp. 2911-2922.
North, D. C., 1990. Institutions. institutional change and economic performance. Cambridge: MA: Harvard University Press.
Oliver, C., 1997. Sustainable competitive advantage: Combining institutional and resource-based views. Strategic Management Journal, Issue 18, p. 679–713.
Peng, M. W., 2001. The resource-based view and international business. Journal of Management, 27(6), pp. 803-829.
Peng, M. W., 2002. Towards an institution-based view of business strategy. Asia Pacific Journal of Management, 19(2), pp. 251-267.
Peng, M. W., 2003. Institutional transitions and strategic choices. Academy of Management Review, 28(2), pp. 275-296.
Peng, M. W., 2009. Global Strategy, (2nd ed.). Cincinnati: OH: South-Western.